شاید در اولین نگاه احساس کنیم که انجام همه امور فوق در مدارس مستم پرداخت هزینه های سنگین باشد و مسلماً در مدارس دولتی چنین امکانی وجود ندارد، لیکن با کمی تأمل به این نتیجه می رسیم که انجام بسیاری از این پیشنهادات فوق می تواند با درایت و مدیریت صحیح با حداقل بودجه و امکانات انجام شدنی باشد. و به اشکال مختلف می توان شادابی و طراوت را به کودکان و نوجوانان این مرز و بوم هدیه دهیم و در نهایت جامعه ای شاد داشته باشیم که این خود باعث بروز رشد استعدادها و خلاقیت ها در جوانان ما خواهد شد.

شاداب سازی و ایجاد روحیه شاد در دانش آموزان و جلوگیری از افسردگی آن ها باعث می شود افرادی هدفمند، کارآمد و مسئولیت پذیر در جامعه داشته باشیم. در این میان عوامل متعددی دست به دست هم داده تا این هدف محقق شود.

- مهمترین عامل نقش خانواده است، تربیت فرزند از اوان زندگی و ایجاد نشاط او و پیوند میان خانواده و مدرسه و تعامل این دو در ایجاد هماهنگی با هم می تواند روشی مؤثر برای ایجاد شادابی در فرزند پیدا و اجرا شود.

نقش مدرسه، معلمان و سایر اولیاء مدرسه بر کسی پوشیده نیست بنابراین با ایجاد مدرسه ای شاد می توان به پرورش افرادی شاد و کارآمد برای جامعه ای موفق امیدوار بود. به امید تحقق این امر مهم.

نظارت مشارکتی بر فعالیت های آموزشی و پرورشی مدرسه

تبادل تجربه موفق مدیران در رابطه با شاداب سازی مدارس

مطالعه در خصوص شادی و جایگاه آن در تعلیم و تربیت

استفاده از مدیریت مشارکتی که باعث خلاقیت و ابتکار می شود.

برقراری روابط حسنه در مدرسه

افزایش عزت نفس در کارکنان و دانش آموزان با روش های صحیح تشویق

تشکیل کمیته شاداب سازی مرکب از مدیر، مربی پرورشی، دبیر ورزش، هنر، نماینده دبیران، دانش آموزان و انجمن اولیاء و مربیان

برگزاری اردوهای سیاحتی و تفریحی با نظارت اولیاء

بها دادن به دانش آموزان کنجکاو و پرسشگر و پرتحرک و شاداب

ایجاد فضای سبز و استفاده از رنگ های شاد و جذاب در مدرسه

توجه به وضعیت بهداشت محیط مدرسه

دادن مسئولیت به دانش آموزان

پر بار کردن ساعات ورزش

ایجاد کتابخانه مناسب، نمازخانه تمیز و جذاب

تهیه وسایل کمک آموزشی جهت تدریس بهتر معلمان

فراهم کردن برنامه مشارکت اولیاء در برنامه های شاداب سازی

پخش موسیقی آرامبخش در ساعات استراحت

ترغیب کارکنان به استفاده از لباس های مناسب با رنگ های روشن و همچنین انتخاب رنگ مناسب و شاد برای روپوش دانش آموزان

تشویق بهترین طرح در زمینه شاداب سازی

اجرای طرح یک روز اداره مدرسه توسط دانش آموزان (در مدارس بخش سعدآباد اجرا می شود)            تشکیل ایستگاه جایزه (بدین صورت که جوایز مختلفی در طبقات مختلف قرار می گیرد و ارزش جایزه ها متفاوت است و دانش آموزان با توجه به تعداد کارت تشویقی، حق انتخاب دارند.) 

وم و اهمیت ورزش و تمرینات ورزشی برای هر دو جنس در سنین مختلف مورد تأیید محققین است. 

به طور کلی ورزش و تحرک بر رشد عمومی بدن تأثیر می گذارد این امر با پژوهش انجام شده روی موش هایی که در محدودیت حرکتی بودند و موشهایی که آزادی حرکت داشتند به اثبات رسیده است .

رشد و تکامل دستگاه عصبی و دستگاههای حرکتی ( عضلات و استخوانها ) با یکدیگر در ارتباطند و هر چه ارتباط دستگاه عصبی با دستگاههای حرکتی بیشتر و گسترده تر شود حرکات پیچیده ، شکل گرفته و هدفمند می شوند در مورد نقش ورزش در پیشرفت رشد ، سلامتی و آمادگی جسمانی کودکان و نوجوانان تحقیقات متعددی انجام شده است .

در این تحقیقات تأثیر ورزش را بر روی رشد و آمادگی جسمانی همچنین نشاط دختران دانش آموز فنلاندی نشان دادند . دخترانی که ورزش می کنند دارای بدنی انعطاف پذیر و فعال هستند .  باید توجه داشت که اهمیت ورزش منحصر به سنین کودکی و نوجوانی نیست . در سنین بالا ورزش برای جلوگیری از پوکی استخوان ، اضافه وزن و ناراحتی های قلبی و عروقی ، همچنین برای پر کردن اوقات بیکاری و جلوگیری از افسردگی و روان پریشی توصیه می شود .

رشد در دوران کودکی تحت تأثیر فاکتورهای متعددی است از آن جمله هورمون رشد و فاکتورهای رشد ، در عین حال هورمونهای دیگر و نوع تغذیه نیز بر رشد تأثیر دارند .
 

رشد قدی با رشد استخوانهای دراز همراه است . رشد قد در دختران در سنین ۱۶ تا ۱۷ سالگی و در پسرها تقریباً در ۱۸ سالگی پایان می یابد ولی از این سن به بعد رشد قدی بصورت ناچیزی انجام می شود که مربوط به دراز شدن طول ستون مهره ها است . در صورت عدم فعالیت بدنی رشد استخوانها کاهش می یابد .

 حرکت که با جابجایی استخوانها انجام می گیرد حاصل انقباض عضلات تحت فرمان های عصبی به صورت حرکات ارادی یا به دنبال تحریکات حسی به صورت رفلکسی است . ممانعت از حرکت یک اندام یا نرسیدن پیام عصبی به عضله به دنبال قطع عصب حرکتی مانع حرکت اندام حرکتی می شود و پیامد آن آتروفی عضلانی و در نهایت عدم رشد استخوان مربوط به آن عضله است . استخوان در این شرایط دکلسیفیه می شود و حالت تراکمی خود را از دست می دهد . نیروی کششی و تانسیونی که عضلات روی استخوانها وارد می سازند موجب رشد طبیعی استخوانها و مانع از تغییر شکل آنها می گردد . ضمناً وزن عضلات بر تراکم استخوانها اثر می گذارند . در زنها استخوانها سبک ترند و در سنین بالا توده استخوانی متناسب با کوچک شدن و تحلیل عضله کاهش می یابد و به همین جهت استئوپروز در زنها در مقایسه با مردها به مراتب بیشتر است . معهذا چنانچه استخوان تحت نیروهای شدید عضلانی قرار گیرند رشد آنها کند و محدود می شود . ضمناً عضله ای که مدتی منقبض می ماند روی رگهای خونی آن فشار وارد می شود و احتمال قطع جریان خون در آن وجود دارد که زیان آور است . تحقیقات نشان داده است که فشار زیاد بر مفاصل و استخوانها در دوران قبل ازبلوغ موجب آسیب ساختاری می گردد .

هنگام فعالیت سلول های عضلانی ، دستگاه متابولیکی نیازمند انرژی است و این انرژی را از اکسیداسیون گلوکز و اسیدهای چرب تأمین می کند . محصول این اکسیداسیون دی اکسید کربن است . گرفتن اکسیژن و دفع CO2 وظیفه شش ها است که تنفس بیرونی  را بعهده دارند ولی تنفس بیرونی با تنفس درونی که در سطح سلولی انجام می گیرد بستگی نزدیک دارد . بهمین جهت بی توجه به میزان متابولیسم عضلانی فشار O2 و PH خون لازمست در حدی ثابت بماند . هنگام ورزش مقدار متابولیسم افزایش می یابد و این امر با افزایش هم تعداد تنفس و ضربان قلب در دقیقه  و هم افزایش حجم هوای جاری و حجم ضربه ای صورت می گیرد .
 

با توجه به اینکه دانش آموزان روزانه چند ساعت در کلاس های درس روی نیمکت می نشینند حتی اگر نوع نشستن مناسب باشد و نیمکت نیز مطابق استاندارد باشد در آنها احساس خستگی فیزیکی بوجود می آید و چنانه نوع نشستن مناسب نباشد و یا نیمکت مطابق استاندارد نباشد در دراز مدت موجب اختلالات ساختاری می شود که Scoliosis و شکل C در مهره ها از آن جمله است . دانش آموزان پسر غالباً این شکل را با بازی کردن ( عمدتاً فوتبال ) در کوچه و خیابان و یا ورزشگاهها حل می کنند ولی برای دختران دانش آموز به دلیل اعتقادات و فرهنگ جامعه امکانات کمتری وجود دارد بنابراین لازمست در مدارس ساعتهایی برای تمرین های بدنی و ورزش دختران منظور شود .
 

امروزه ورزش یکی از اموری است که به عناوین مختلف در جهان مطرح شده و گروه زیادی به اشکال گوناگون با آن سرو کار دارند. برخی از مردم، ورزشکار حرفه ای اند و گروهی ورزشکار آماتور . گروهی طرفدار و علاقه مند به ورزش و دیدن برنامه ها، مسابقات و نمایش های ورزشی بوده، وعده ای نیز از راه ورزش امور زندگی خویش را می گذرانند.

وزارتخانه ها و ادارات ورزشی فراوانی تاسیس شده و مخارج زیادی صرف ورزش ، ساختن استادیوم ها، مجتمع ها و باشگاه های ورزشی و نیز تهیه وسائل و لباس های ورزشی و یا تماشای مسابقات ورزشی می شود. بخش های قابل توجهی از برنامه های تلویزیون ، رادیو ، مجلات و سایر رسانه های گروهی، به ورزشی و اخبار ورزشی اختصاص دارد و خلاصه ورزش یکی از اموری است که در جهان به صورت جدّی مطرح بوده و از جهات مختلف دارای اهمیت می باشد، از جمله:

• امروزه یکی از مشکلات جامعه بشری، مساله بی کاری و عوارض ناشی از آن است. بی کاری، به ویژه برای نوجوانان و جوانان و به خصوص در ایام تعطیلات تابستانی مدارس و مراکز آموزشی، بسیار خطرناک و مضرّ است و باید با آن مبارزه شده ، یا به نحوی اوقات بی کاری را پر نمود که مفید بوده و یا لااقل مضر نباشد. بسیاری از انحرافات، از قبیل: اعتیاد به مواد مخدر، ی و ایجاد مزاحمت، دعواها و درگیری های خیابانی، انحرافات جنسی و … زاییده بی کاری و ولگردی است.

مرحوم شهید مطهری در کتاب تعلیم و تربیت در اسلام، مطلبی تحت عنوان \”زن و غیبت\” دارد و می فرماید:

\”زن ها در قدیم مشهور بودند که زیاد غیبت می کنند. شاید این به عنوان یک خصلت نه معروف شده بود که زن طبیعتش این است و جنساً غیبت کن است؛ در صورتی که چنین چیزی نیست، زن و مرد فرق نمی کنند. علتش این بود که زن – مخصوصاً زن های متعینات، زن هایی که کلفت داشته اند و در خانه، همه کارهایشان را کلفت و نوکر انجام می دادند- هیچ شغلی و هیچ کاری، نه داخلی و نه خارجی نداشت، صبح تا شب باید بنشیند و هیچ کاری نکند. کتاب هم که مطالعه نمی کرده و اهل علم هم که نبوده، باید یک زن هم شان خود پیدا کند، با آن زن چه کند؟ راهی غیر از غیبت کردن به رویشان باز نبوده، و این برایشان یک امر ضروری بوده؛ یعنی اگر غیبت نمی کردند، واقعاً بدبخت و بی چاره بودند.\”

رعایت اصول ایمنی در ورزش دانش آموزان، مهم ترین عامل در سلامتي آنان به شمار می‌رود. با این وجود در بررسيها نشان داده شده كه حوادث ناگوار مربوط به ورزش، بسیار شایع است.

جهت رعايت اصول ايمني ورزش در مدارس بايستي به ايمني مكانهاي ورزشي، مناسب بودن وسايل ورزشي و آگاهيهاي ورزشي دانش آموزان توجه نمود.

اولیا بايد متوجه باشند که آیا در مکانهای ورزشی مدرسه، کاملاً نکات ایمنی رعایت مي‌شود؟ مسئولین نیز باید با بررسيها و نظارتهاي مستمر، متوجه باشند که مکان‌های ورزشی محيطهاي امني براي ورزش دانش آموزان باشد. مسئولين و والدين ضمن ايجاد روحیه نشاط و رقابت سالم بین بچه ها، بايستي آنها را از هل دادن یکدیگر به خصوص در مناطق خطرناک منع كنند.

به منظور اطمینان بیشتر، کودکان و نوجوانان باید برای هر ورزشی از وسیله‌هاي مناسب آن ورزش استفاده کنند، مثلا" براي ورزش فوتبال، استفاده از كفش و لباس مناسب، توپ مخصوص اين ورزش و. ضروري است.

باید به کودکان و نوجوانان توصیه کنیم، که در شرايط آب و هوائي مختلف، نكات ايمني را رعايت كنند. مثلا": هنگام ورزش در معرض آفتاب، از کلاه و عینک آفتابی استفاده کنند و به منظور جلوگیری ازكم آبي، قبل و بعد از حرکات فیزیکی و نیز هنگام انجام ورزش‌هایی که بیش از ۲۰ تا ۳۰ دقیقه به طول می‌انجامد، از مایعات استفاده کنند

مهمترین نکته برای والدين، اولياي محترم مدارس و بخصوص دبیران ورزش این است که به طور مثبت تمایل دانش آموزان را به ورزش زیاد کنند و آگاهي داشته باشند که هر فعالیت بدنی، برای فرد خاصی مناسب است و با توجه به مشخصات: سن، موقعیت فیزیکی، مراحل پیشرفت و میزان علاقه دانش آموزان، مناسب‌ترین فعالیت بدنی را بايستي به آنها توصیه کنند. کودکان ناتوان نسبت به هم سن و سالان توانای خود، کمتر با ورزش آشنایی دارند. جالب این که این افراد برای افزایش قدرت بدنی و تناسب اندام خود، به ورزش بیشتری هم نیازمندند. بنابراین باید تک تک افراد، مدارس و مؤسسات مختلف، نهایت سعی خود را بکنند تا روز به روزاین انگیزه مثبت را بین دانش آموزان افزایش دهند. مربیان ورزش، می‌توانند با تهیه فهرستی از فعالیتها، به میزان مصرف انرژی و تحرک بدنی دانش آموزان پی ببرند. درضمن این روش به مربیان کمک می کند تا ورزش هایی را پیشنهاد کنند که متناسب با سن، اندام، علاقه و موقعیت بدنی آنها باشد.

این نکته بسيار مهم است كه اولياي مدارس با هماهنگي والدين، با توجه به عوامل مختلفي مانند: سن، توانایی فیزیکی، سابقه بيماريهاي خانوادگي و وضعيت سلامتي كودك، ورزش مناسب دانش آموز را انتخاب كنند. یکی از اهداف اصلی متخصصان این است که بتوانند ۳۰ دقیقه ورزش سبک و آرام را در اکثر روزهای هفته دانش آموزان بگنجانند، يعني ايجاد فرهنگ سلامت در روحيه دانش آموزان. پیاده روی و دویدن آرام، باعث تناسب اندام وسلامت روز افزون می شود.

جنبه اخلاقی ورزش جهت دادن به تمایلات و انگیزه‌های كودك و نوجوانان است تا بتوان از این طریق او را در مسیر صحیح هدایت قرار داد.

اعمال و خواسته‌های دانش آموزان تحت تاثیر نیازهای زیستی و غریزی و بازی قرار دارد به این ترتیب بازی، میدان تمرینی برای ارزش گذاری و جهت گیری تمام رغبت ها، هیجان ها و  عواطف و گرایش‌های فطری دانش آموزان است و آنها مفاهیم نوع دوستی، تعاون ایثار،‌صبر، استقامت را به طور ناخودآگاه می‌آموزند.

موقعیت لذت ناشی از بازی و ورزش معانی ارزش های اخلاقی، هماهنگی و ارتباط برقرار می‌كنند این ارتباط بین ورزش و لذت پلی است تا دانش آموزان را در زندگی فردی معتقد و مفید به اصول اخلاقی بار آورد.

در تامین سلامت و تندرستی منظور كردن ورزش  و فعالیت های سالم به عنوان یك ضرورت در برنامه های روزمره از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

ورزش صبحگاهی در شروع فعالیت آموزشی مدارس می‌تواند عامل مهمی در ایجاد نشاط و شادابی و تامین سلامت جسم و روح دانش‌آموزان باشد.

-  وم و اهمیت ورزش و تمرینات ورزشی برای هر دو جنس در سنین مختلف، مورد تأیید محققین است. به طور کلی ورزش و تحرک بر رشد عمومی بدن تأثیر می گذارد.

-  رشد و تکامل دستگاه عصبی و دستگاههای حرکتی ( عضلات و استخوانها ) با یکدیگر در ارتباطند و هر چه ارتباط دستگاه عصبی با دستگاههای حرکتی بیشتر و گسترده تر شود، حرکات پیچیده شکل گرفته و هدفمند می شوند.

- در مورد نقش ورزش در پیشرفت رشد ، سلامتی و آمادگی جسمانی کودکان و نوجوانان، تحقیقات متعددی انجام شده است. در این تحقیقات تأثیر ورزش را بر روی رشد و آمادگی جسمانی، همچنین نشاط دختران دانش آموز نشان دادند و مشخص گرديد، دخترانی که ورزش می کنند دارای بدنی انعطاف پذیر و فعال هستند.

 - باید توجه داشت که اهمیت ورزش، منحصر به سنین کودکی و نوجوانی نیست. در سنین بالا، ورزش برای جلوگیری از پوکی استخوان ، اضافه وزن و ناراحتی های قلبی و عروقی ، همچنین برای پر کردن اوقات بیکاری و جلوگیری از افسردگی و روان پریشی توصیه می شود .

-  رشد در دوران کودکی تحت تأثیر فاکتورهای متعددی است (مانند: هورمون رشد و فاکتورهای رشد)، درعین حال هورمونهای دیگر و نوع تغذیه نیز بر رشد تأثیر دارند. رشد قدی با رشد استخوانهای دراز همراه است. رشد قد در دختران در سنین ۱۶ تا ۱۷ سالگی و در پسرها تقریباً در ۱۸ سالگی پایان می‌یابد، ولی از این سن به بعد رشد قدی بصورت ناچیزی انجام می‌شود که مربوط به دراز شدن طول ستون مهره‌ها است. در صورت عدم فعالیت بدنی، رشد استخوانها کاهش می یابد .

-  با توجه به این که دانش آموزان روزانه چند ساعت در کلاس‌های درس روی نیمکت می‌نشینند، حتی اگر نوع نشستن آنها مناسب باشد و نیمکت نیز استاندارد باشد، در آنها احساس خستگی فیزیکی بوجود می‌آید و چنانچه نوع نشستن مناسب نباشد و یا نیمکت مطابق استاندارد نباشد، در دراز مدت موجب اختلالات ساختاری می‌شود که Scoliosis و ايجاد شکلC  مانند در مهره‌ها، از آن جمله است. دانش‌آموزان پسر، غالباً این مشکل را با بازی کردن ( عمدتاً فوتبال ) در کوچه و خیابان و یا ورزشگاهها حل می‌کنند ولی برای دختران دانش آموز، به دلیل اعتقادات و فرهنگ جامعه امکانات کمتری جهت پرداختن به ورزش و تحرك فيزيكي وجود دارد، بنابراین لازمست در مدارس ساعتهایی برای تمرین های بدنی و ورزش بچه ها،‌ بويژه دختران منظور شود.

سلامت هر فردی تحت تاثیر عوامل گوناگون چون ژنتیك، محیط زیست، خدمات پزشكی و سبك زندگی است. در این میان تمرینات بدنی ورزش جایگاه مهمی دارند تا جایی كه كاهش فعالیت بدنی می تواند سلامت فرد را تحت تاثیر قرار دهد ورزش و فعالیت جسمانی نه تنها در ایجاد و حفظ تناسب اندام اثرات سودمندی دارد بلكه در پیشگیری از بیماری‌ها به خصوص بیماری‌های قلبی، فشار خون و غیره نقش مهمی را ایفا می كند. در این میان ورزش برای كودكان، نوجوانان و جوانان از اهمیت بیشتری برخوردار است تا جایی كه در سالهای اخیر سعی شده به برنامه‌های ورزشی نگاهی ویژه‌ای شود زیرا ورزش نه تنها فاید جسمانی با خود به همراه می‌اورد بلكه می‌تواند فواید روانشناختی بسیاری برای دانش‌آموزان داشته باشد.

 كاهش افسردگی، كاهش اضطراب، فراهم آوردن سپری برای مقابله با استرس و بالا بردن عزت نفس و آسایش فكری از جمله فواید مهم ورزش است.

آمادگی جسمانی دانش آموزان یك امر بنیانی و اساسی است كه سلامت و قدرت افراد اجتماعی را تضمین می كند. دانش آموزی كه قدرت و كارایی لازم بدنی را دارد قادر است وظایف و كارهای روزانه خود را بدون احساس خستگی انجام دهد و توانایی لازم را برای گذراندن اوقات فراغت یا مقابله با پیشامدهای ناگهانی به دست آورد چنین فردی از بیماری و نارسایی‌ها و نواقص جسمی به دور خواهد ماند و استقامت، چابكی،‌ انعطاف پذیری و سرعت از ویژگی‌های چنین دانش‌آموزی است.

تربیت بدنی و ورزش در مفهوم كلی یك پدیده اجتماعی است كه با اعتلای آن روابط افراد جامعه و سلامت جسم و روح آنها مستحكم می‌شود.

در خاطرات هر یك از ما زنگ ورزش جایگاه ویژه ای داشته در برنامه هفتگی مان همیشه منتظر زنگ ورزش بودیم اما حال جای این سوال باقی است كه این ورزش چه اثراتی در روح و جسم دارد.

یاد دادن و تشویق دانش آموزان برای درست کردن کاردستی بدون دخالت والدین به منظور تقویت توانایی های فردی و اتکا به نفس.

وضعیت فیزیکی کلاس شامل رنگ، نور، چینش نیمکت ها، تهویه و تعداد دانش آموزان

اهمیت دادن به هدف در آموزش و تقویت انگیزه درونی
• زیباسازی و بهسازی فضای مدرسه: توسعه فضای سبز، ارتقای بهداشت و خدمات بهداشتی در مدرسه، توجه به ورزش و فضای تحرک و بازی.

• بهبود روابط انسانی و فضای عاطفی مدارس: تغییر نگرش اولیا، مربیان و دانش آموزان از طریق جلب مشارکت آنان در اداره امور مدرسه.

• ایجاد جو سازمانی مطلوب: احترام مدیر به کارکنان، تقویت روحیه کار گروهی و مشارکت، توجه به مشکلات افراد و انتظارات آنان، روابط حسنه افراد با یکدیگر، برگزاری جلسات مشترک با اولیا و مربیان و دانش آموزان، برگزاری جلسات و برنامه‌های غیررسمی با دانش آموزان.

• اصلاح شیوه‌ های مدیریت: مشارکت دانش آموزان و اولیا در اداره امور مدرسه، فعال‌سازی مجامع و تشکل‌های دانش‌آموزی، بهره‌گیری از مدیریت مشارکتی.

• توسعه فعالیت‌ های آموزشی و پرورشی با رویکردهای نوین: اهمیت دادن و توجه به ارزشیابی مستمر، فعالیت‌های فرهنگی و هنری و فعالیت‌های مکمل و فوق‌ برنامه.

• اصلاح و بهبود روش‌های تدریس: کاربست روش‌های نوین و فعال در فرایند یاددهی ـ‌ یادگیری، به‌کارگیری راهکارها و راهبردهای کلاس شاد، توسعه و کاربرد روش‌های تشویق کلامی و غیرکلامی.

• رنگ و پوشش دانش آموزان: توجه به ویژگی و خصوصیات روانی رنگ‌ها، روان‌شناسی رنگ ‌ها در دوره‌های مختلف تحصیلی، توجه به دیدگاه اسلام درباره رنگ‌ها.